کاروانسرای گدوک کجاست؟

کاروانسرای گدوک از جاذبه های دیدنی و تاریخی شهرستان سوادکوه استان مازندران است. این کاروانسرا در منطقه ای به نام گدوک در جاده فیروزکوه قرار دارد. این بنا در هفده کیلومتری جاده فیروزکوه به سوادکوه و در صد و هشتاد و پنج متری جنوب جاده قرار دارد.

کاروانسرای گدوک مربوط به دوران حکومت شاه عباس صفوی می باشد. به همین علت این کاروانسرا به کاروانسرای شاه عباسی نیز معروف شده است. این کاروانسرا اتاق های زیادی برای استراحت مسافران داشته است. سه اتاق هم در ورودی در اصلی قرار دارند که احتمال می رود اتاق های شاه نشین باشند.

این بنا از کاروانسراهای مهم عصر صفویه به حساب می آید. این بنا در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. داخل ساختمان این بنا مال بندی قرار دارد که طول آن به سی متر می رسد. این کاروانسرا در کنار پلیس راه گردنه گدوک قرار گرفته است.

جالب است بدانید این بنای تاریخی حدود سیصد و نود و دو سال عمر دارد.

نکته ای جالب در مورد این کاروانسرا وجود دارد که این بنا باعث زنده ماندن رضا خان پهلوی شده است. ماجرا از این قرار است که وقتی رضا خان نوزادی چهل روزه بوده مادرش او را از آلاشت به سمت تهران می برد. در راه به علت سرمای شدید و یخبندان نوزاد یخ می زند و مادرش گمان می کند او مرده است. مادر رضا خان او را به اصطبل این کاوانسرا می برد و گرمای آنجا که به علت فضولات حیوانی بوده است باعث بهبود حال نوزاد می شود و رضا خان پهلوی به زندگی باز می گردد. به همین دلیل این کاروانسرا را با نام پناهگاه رضا خانی نیز می شناسند.

همچنین این کاروانسرا بعد از  خلع سلطنت قاجار توسط مشروطه خواهان محل استقرار و همین طور شکست محمد علی شاه قاجار بوده است.

همانطور که مشخص است این کاروانسرا به عنوان محلی برای استراحت و اتراق کاروانیان ساخته شده بوده است. از زمان قاجار دیگر استفاده ای از این بنا نشده است. جالب است بدانید این بنای تاریخی از سال هزار و سیصد و سی وهشت به عنوان پارکینگ راهداخانه گدوک استفاده می شود!!

شهرستان سوادکوه و شهرستان فیروزکوه بر سر مالکیت این بنا مناقشه ای داشته اند . و به علت همین مناقشه این کاروانسرا به حال خود رها شده است.

به علت اینکه گردنه گدوک هوایی سرد و کوهستانی دارد معماری کاروانسرای گدوک هم کوهستانی است. کاروانسراهای کوهستانی کاملا سرپوشیده و بدون حیاط هستند.

از مصالح به کار رفته در این بنای تاریخی می توان به سنگ، ساروج، آهک، گچ و آجر اشاره کرد. این کاروانسرا پنج راهروی تو در تو دارد و در انتهای هر راهرو اتاق هایی وجو دارد. این اتاق ها به علت دور بودن از ورودی گرم بوده اند و مخصوص طبقه اجتماعی خاصی بوده اند. به این اتاق ها تختگاه می گفته اند. اتاق هایی دور از محیط اصلی کاروانسرا نیز وجود دارند که احتمال می رود برای استراحت بانوان باشد. برای رسیدن به این اتاق ها باید از راهرو ها و دهلیزها عبور کرد.

در این کاروانسرا حدود چهل مال بند وجود داشته است که مساحت آن ها پنجاه در بیست است و در همه آن ها سنگ های یک پارچه ای استفاده شده است.

یکی از نکات جالب توجه در معماری این کاروانسرا وجود شومینه های دیواری آن است. این شومینه های دیواری  به گونه ای ساخته شده اند که دود آن ها به یکباره خارج نمی شود. دیوارها و سقف کاروانسرا تو خالی است و این باعث می شود که جریان هوای گرم در میان آن ها بپیچد و همه جا را گرم کند.

متاسفانه به علت عدم رسیدگی به این بنای تاریخی بخش وسیعی از آن تخریب شده است و این موضع واقعا ناراحت کننده می باشد چرا که این کاروانسرا از بناهای مهم دروان باشکوهی از تاریخ ایران بوده است.