جنگل های هیرکانی | جنگل های هیرکانی در کدام استان های ایران | تصاویر گردشگری

جنگل های هیرکانی یکی از ارزشمندترین جنگل های جهان است که مربوط به دوره زمین شناسی ژوراسیک است. برخی منابع نامگذاری جنگل های هیرکانی را بر مبنای نام قدیم گرگان می دانند و برخی منابع علت را نام یکی از شهرهای جمهوری آذربایجان می دانند. این جنگل ها از نوع پهن برگ با قدمت 40میلیون سال واقع در جنوب و جنوب غربی حاشیه ی دریای خزر اند که شروع آنها از منطقه ی هیرکان جمهوری آذربایجان است و به صورت نواری شکل امتداد در استان های گیلان، مازندران و گلستان از سطح دریا تا ارتفاع 2800متری وجود دارند، طول این نوار حدود 800 کلیومتر و عرض آن بین 20 تا 70 کیلومتر در نوسان است. 

نقشه پراکنش جنگل های هیرکانی در ایران

پراکنش جنگل های هیرکانی درکدام استان های ایران؟ 

کل مساحت جنگل های هیرکانی بیش از 1/8 میلیون هکتار است که مساحت جنگل های هیرکانی در شمال ایران 2میلیون و 125هزارهکتار است، استان مازندران با53درصد، بیش ترین برخورداری از جنگل های هیرکانی را دارد و پس از آن استان گیلان 26درصد و استان گرگان21 درصد وهمچنین اردبیل و خراسان شمالی( به میزان کمتری) از جنگل های هیرکانی سهم دارند. برای ثبت جهانی این جنگل های منحصربه فرد، ۱۳ نقطه با وسعت ۱۵۰ هزار هکتار با توجه به تنوع حیات وحش، حفاظت و پوشش گیاهی، تنوع زیستی و ارتفاع مناسب انتخاب شده است، این نواحی انتخاب شده شامل پارک ملی گلستان، جنگل افرا افراتخته، جهان‌نما، بولای دودانگه و چهاردانگه، جنگل الیمستان هراز در آمل، جنگل و از با درختان سرخدار، حوزه کجور، چهارباغ چالوس، جنگل خشک داران، گچ رودخان، سیاه رودبار و منطقه حفاظت شده لیسار است.  

نمایی پاییزی از جنگل های هیرکانی

ویژگی های جوامع جنگل های هیرکانی در شمال ایران 

جنگل های هیرکانی ( در ایران با نام جنگل های شمال نیز شناخته می شوند) از پرتراکم ترین جنگل ها در شمال غرب تا شمال شرقی ایران هستند که دارای 150گونه درختی و بوته ای است که مهمترین آنها شمشاد و انجیلی می باشد. جنگل‌های هیرکانی به عنوان منطقه مهم بین‌المللی برای پرندگان ( IBA) ثبت شده است، این چشم انداز در امتداد یک مسیر مهم مهاجرتی بین روسیه و آفریقا قرار گرفته و استراحتگاه بسیاری از پرندگان در حین مهاجرت است. کلاً 340 گونه پرنده در منطقه ثبت شده‌اند (53% مهاجر و 47% ساکن). 80% پرندگان آبزی بوده و جذب تالاب‌های منطقه و عرصه‌های آبی بزرگ با رودخانه‌های دائمی می‌شوند. برخی گونه‌های شاخص و مهم جنگل هیرکانی که محدود به این منطقه هستند عبارتند از: عقاب خالدار کوچک، سارگپه جنگلی، دارکوب بزرگ، دارکوب سیاه و چرخ ریسک پس سر سفید.
جوامع جنگلی ناحیه رویشی هیرکانی به 4 دسته ی ذیل تقسیم می شوند:
1. جوامع جلگه و ارتفاعات پایین (عمدتا بلوط شمشاد ، توسکا ، توسکا لرگستان , جامعه انجیلی)
2. دامنه های متوسط (عمدتا انجیلی ممرز ، بلوط )
3. دامنه های مرتفع (راش – ممرز)
4. جوامع ارتفاعات فوقانی و مرز جنگل (شامل گونه های غالب اوری ، لور , سرو سابینا و کامونیس) 

جنگل های هیرکانی

جوامع راش – مشهورترین و گسترده ترین گونه درختی جنگلهای کوهستانی شمال – کلیماکس بخش وسیعی از جنگلهای هیرکانی را به خود اختصاص داده اند.
از مشهورترین درختان آن می توان راش، بلوط، توسکا، ممرز، افرا، انجیلی، نارون، زبان گنجشک، گیلاس وحشی، بارانک، سرخدار، نمدار، شمشاد، لرگ، لیلکی، خرمندی، آزاد، انجیر و… را نام برد.از درختچه های این جنگلها نیز ازگیل، زالزالک، زغال اخته، الوچه وحشی، انار، جل، خاس، کوله خاس، سیب وحشی و… قابل ذکر هستند.

وضعیت ثبت جهانی جنگل های هیرکانی  

در ۲۱ تیر ۱۳۸۵ جمهوری آذربایجان درخواستی را مبنی بر ثبت جهانی جنگل‌های خزری-هیرکانی به یونسکو ارائه کرد. با بررسی کارشناسان این سازمان اعلام شد به دلیل اینکه سهم جمهوری آذربایجان تنها ۲۰ هزار هکتار در مقابل سهم ۲ میلیون هکتاری ایران از این جنگل متعلق به دوره ژوراسیک می‌باشد، ثبت جهانی این اثر به تنهایی به نام آذربایجان ممکن نیست. پس از آن مقامات فرهنگی ایران پیشنهادی را به آذربایجان ارائه دادند مبنی بر ثبت مشترک این اثر طبیعی. تاکنون این امر به دلیل اختلافات دو طرف میسر نشده‌است. از جمله موارد اختلافی این است که علی‌رغم قوانین یونسکو مبنی بر ثبت اسامی کشورهای دارای آثار تاریخی و طبیعی مشترک به ترتیب حروف الفبا در اسناد مکتوب خود، ایران مخالف ثبت نام آذربایجان پیش از نام ایران در سند این اثر است؛ با این استدلال که سهم اندک آذربایجان از این جنگل نمی‌تواند قابل قیاس در مقایسه با سهم ایران باشد که بتوان صرفاً بر اساس حروف الفبا چیدمان متن سند را مشخص کرد.